Projekt Gimnazjum nr 13 im.Unii Europejskiej
"Śladami wrocławskich Żydów"
Synagoga Krajowa we Wrocławiu (niem. Landschule in Breslau) – nieistniejąca synagoga terytorialna, która znajdowała się we Wrocławiu, pomiędzy ulicami św. Antoniego i Pawła Włodkowica.
Synagoga została zbudowana przed 1695 rokiem, w podwórzu zajazdu Pokoyhof. W 1756 roku znalazła się w grupie świątyń uprzywilejowanych. Do początków XIX wieku odgrywała rolę głównej i dominującej synagogi we Wrocławiu. Kiedy w 1911 roku przebudowano zajazd Pokoyhof, synagogę przeniesiono do nowej siedziby przy ulicy Włodkowica 17.
Synagoga Krajowa we Wrocławiu

Dziedziniec pasażu Pokoyhof. W głębi widoczna synagoga krajowa.Lata 1900-1910.
Oficjalną świątynią gminy wrocławskiej była od XVII wieku synagoga krajowa. Znajdowała się w podwórzu zajazdu "Pokoyhof", pomiedzy ulicami Św. Antoniego i Włodkowica. Nazwy "krajowa" (Landschule) użyto po raz pierwszy w 1741 roku, kiedy to Śląsk przeszedł pod administracje pruską. W 1756 r. synagoga znalazła się w grupie światyń uprzywilejowanych, a czterech jej etatowych urzędników było od roku 1776 Żydami tolerowanymi. Kiedy przebudowano zajazd "Pokoyhof", synagogę przeniesiono na ulicę Wałową 19 (obecnie Włodkowica).
bonczek/hydroforgroup/2005 - "Kalendarz Wrocławski 1989"

Synagoga Bialska – ul. Bohaterów Getta 3
Do XIX w. we Wrocławiu działały dwa rodzaje bożnic – prywatne i terytorialne. Bożnice terytorialne powstały z bożnic targowych, a tworzone były dla Żydów pochodzących z jednego kraju lub regionu, często o odmiennych tradycjach i zwyczajach religijnych.
Bożnicą terytorialną była Bożnica Bialska. Została założona przed 1731 rokiem. Mieściła się przy ul. Szajnochy 7–8. W 1832 r. przeniesiono ją do nowej siedziby przy dzisiejszym pl. Bohaterów Getta 3. Zamknięto ją w 1893 roku.
Budynek został zniszczony w 1945 r. Dzisiaj na jego miejscu znajduje się Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego.


W miejscu budynków po wschodniej stronie Złote Koło dziś przebiega trasa W-Z.
Stara zabudowa ul. Szajnochy nr 7-8
Lata 1870-1886
Dziedziniec posesji Mühlhof, na którym mieściła się bożnica głogowska.
Obecnie w tym miejscu znajduje się Biblioteka Uniwersytecka.


ul. Szajnochy Karola 7-9 / Obecnie Biblioteka Uniwersytecka (główna)
Rossmarkt, Sparkasse - przed 1898 r.
(ul. Karola SzajnochyLata 1850-1898
Uprzywilejowani Żydzi z Głogowa założyli 8 VI 1789 r synagogę głogowską, która otrzymała dodatkowy statut "drugiej synagogi gminy". Mieściła się w zespole domów o nazwie "Mühlhof" przy dzisiejszej ul. Szajnochy 7-8 (dziś stoi tam biblioteka).

Nieistniejąca synagoga terytorialna, która znajdowała się we Wrocławiu, przy ulicy Złote Koło 2.
Synagoga została założona w 1772 roku. Podczasnocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, bojówki hitlerowskie spaliły synagogę. Po zakończeniu II wojny światowej nie została odbudowana.
Synagoga Litewska we Wrocławiu, zwana także Sklowera

Nieistniejąca synagoga terytorialna, która znajdowała się we Wrocławiu, przy ulicy św. Antoniego 5.
Synagoga została założona w 1912 roku. Została przeniesiona ze starej siedziby mieszczącej się przy ulicy Krupniczej 5. Uczęszczały do niej głównie osoby pochodzące z regionu lwowskiego. W 1920 roku synagoga została zlikwidowana
Synagoga Lwowska –ul. św. Antoniego 5

Synagoga Pinkusa –ul. Lubuska 45
Nieistniejąca prywatna synagoga, która znajdowała się we Wrocławiu, przy ulicy Lubuskiej 45.
Synagoga została założona w 1911 roku, z inicjatywy niejakiego Pinkusa. Została przeniesiona z lokalu mieszczącego się przy ulicy Pawłowa 25.
W 1926 roku synagoga została przeniesiona do nowej siedziby przy ulicy Zielińskiego 84.
Synagoga Pinkusa – ul. Zielińskiego 84
Nieistniejąca prywatna synagoga, która znajdowała się we Wrocławiu, przy ulicy Zielińskiego 84.
Synagoga została założona w 1926 roku, z inicjatywy niejakiego Pinkusa. Została przeniesiona ze starej siedziby mieszczącej się przy ulicy Lubuskiej 45.
Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, bojówki hitlerowskie zdemolowały wnętrze synagogi.



Nieistniejąca prywatna synagoga, która znajdowała się we Wrocławiu, przy ulicy św. Antoniego 30.
Synagoga została założona w XIX wieku, z inicjatywy i funduszy Benedykta Zuckermanna. W 1891 roku została zlikwidowana.
Nieistniejąca synagoga, która znajdowała się we Wrocławiu w budynku Szpitala Żydowskiego, przy ulicy św. Antoniego 6/8.
Synagoga została założona w 1844 roku. Była przeznaczona głównie dla personelu oraz pacjentów szpitala, ale prawdopodobnie korzystali z niej również okoliczni mieszkańcy. W 1903 roku szpital wraz z synagogą zostały przeniesione do nowej siedziby przy ulicy Sudeckiej 96.
Synagoga w Szpitalu Żydowskim
- ul. Św. Antoniego 6/8
Synagoga Benedykta Zuckermanna
ul. św. Antoniego 30



Synagoga w Szpitalu Żydowskim – ul. Sudecka 96
Synagoga znajdująca się we Wrocławiu w budynku biurowym Szpitala Żydowskiego, przy ulicy Sudeckiej 96.
Synagoga została założona w 1939 roku. Była przeznaczona głównie dla personelu oraz pacjentów szpitala, ale prawdopodobnie korzystali z niej również okoliczni mieszkańcy. Podczas II wojny światowej, około 1940 roku hitlerowcy zdewastowali synagogę. Obecnie pomieszczenie po niej jest wykorzystywane do innych celów.
Synagoga na Wygonie
Nowa Synagoga we Wrocławiu
Państwo Polska
Data budowy 1865-1872
Data zburzenia 9 na 10 listopada 1938
Tradycja liberalna
Architekt Edwin Oppler
Budulec murowana
Obecnie nie istnieje
Mapa lokalizacyjna Wrocławia
Nowa Synagoga we Wrocławiu (niem. Neue Synagoge in Breslau) – zburzona w 1938 r. największa wrocławska synagoga, usytuowana u zbiegu ulic Podwale i Łąkowej.
Nazywana była "Synagogą Na Wygonie", stanowiła centrum judaizmu liberalnego we Wrocławiu.



Historia synagogi
Koncepcja budowy nowej, większej synagogi narodziła się 25 października 1864 roku,gdyż mniejsza synagoga Pod Białym Bocianem nie mogła pomieścić wszystkich chętnych.
Budowę rozpoczęto w 1865 roku i wtedy uroczyście położono kamień węgielny. Plany synagogi sporządził niemiecki architekt pochodzenia żydowskiego Edwin Oppler. Budowę ukończono w 1872 roku, a uroczyste otwarcie synagogi nastąpiło 29 września tego samego roku.
Była, obok Nowej Synagogi w Berlinie, największą synagogą Niemiec i Austrii. Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, bojówki hitlerowskie spaliły synagogę. Po zakończeniu II wojny światowej nie została odbudowana.
Murowany gmach synagogi wzniesiono na planie zmodyfikowanego prostokąta, w stylu neogotycko-neoromańskim. Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków Wrocławia, charakteryzowała ją kopułą wysoka na 73 metry, liczne wieże i sterczyny.
We wnętrzu znajdowała się obszerna główna sala modlitewna, którą otaczały z trzech stron galerie dla kobiet, wsparte za zdobionych kolumnach. Na wschodniej ścianie znajdował się bardzo bogato zdobiony Aron ha-kodesz przed którym stał pulpit kantora i bima.

Architektura

Synagoga pod Białym Bocianem
W 1872 roku powstała majestatyczna Nowa Synagoga przy ulicy Podwale, do której przenieśli się liberalni Żydzi, Synagogę pod Białym Bocianem przejęli zaś Żydzi konserwatywni. Religijne wymogi rozdzielenia płci podczas nabożeństw zakłóciły harmonijną kompozycję budowli przez dodanie trzech zewnętrznych klatek schodowych, prowadzących na galerie dla kobiet. Przebudowa dokonana przez Paula i Richarda Erlichów w 1905 roku zostawiła po sobie żelbetowe, neoromańskie galerie dla kobiet. Znaczne i radykalne unowocześnienie synagogi nastąpiło w setną rocznicę jej istnienia.
Podczas „nocy kryształowej” z 9 na 10 listopada 1938 r. bojówki hitlerowskie zdewastowały wnętrze synagogi. Jednak ze względu na bliskie sąsiedztwo innych budynków ominął ją los Nowej Synagogi, która została doszczętnie spalona. Świątynia służyła jako miejsce modlitwy Żydom konserwatywnym i liberalnym aż do czasu ich aresztowania. W 1943 roku hitlerowcy przerobili wnętrze synagogi na warsztat samochodowy oraz magazyny zrabowanego mienia żydowskiego
Część oryginalnego wyposażenia świątyni uległa wówczas zniszczeniu. Dziedziniec synagogi stał się Umschlagplatzem, miejscem zbiórek deportowanych do obozów zagłady Żydów. Niemieccy Żydzi Wrocławia zniknęli z miasta. Około połowie z nich udało się uciec przed aresztowaniami, a pozostała część została wymordowana w obozach koncentracyjnych.
W 1974 roku synagoga została przejęta przez Skarb Państwa i przekazana Uniwersytetowi Wrocławskiemu. W jej wnętrzu miała powstać biblioteka oraz czytelnie.
Rozpoczęte w 1976 roku, a wkrótce zarzucone prace adaptacyjne doprowadziły jedynie do jeszcze większej dewastacji budynku. Zakupiona w 1984 roku przez Centrum Kultury i Sztuki, stała się przez kilka lat miejscem występów artystycznych. Dalsze zniszczenia – głównie w efekcie dwóch pożarów – doprowadziły do kolejnej zmiany właściciela. Została nim w 1989 roku wrocławska Akademia Muzyczna, planując budowę sali koncertowej. Po zdjęciu dachu zaprzestano jednak jakichkolwiek robót, a pozostawiona na pastwę losu świątynia popadła w ostateczną ruinę. Kolejny od 1992 roku prywatny właściciel przyczynił się jeszcze bardziej do pogorszenia stanu budynku.
Mimo zmian politycznych w 1989 roku i życzliwości nowych, demokratycznych lokalnych i krajowych władz, minęło jeszcze kilka lat, zanim Synagoga pod Białym Bocianem wróciła do prawowitego właściciela — wrocławskiej społeczności żydowskiej. Henryk Kardynał Gulbinowicz, arcybiskup senior Wrocławia, przekonał Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego do wykupienia synagogi, która 10 kwietnia 1996 roku została przekazana odrodzonejGminie Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu.

Synagoga "Pod Białym Bocianem" przy ul. Włodkowica we Wrocławiu (wzniesiona w l. 1827-29 wg proj. z 1820 K. F. Langhansa; kantorem i dyrygentem chóru w synagodze był Moritz Deutsch (1818-1892). [w: L. Grundmann, Die Kunstdeutschmäler der Stadt Breslau, Bd. 3 Breslau 1934]
Po prawej: wnętrze synagogi

Dzieci ze szkoły żydowskiej przed synagogą "Pod Białym Bocianem", lata powojenne.

