Wrocław był pierwszym miastem w granicach dzisiejszej Rzeczypospolitej, w którym oficjalnie istniała gmina żydowska. Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających we Wrocławiu pochodzi z XII wieku, najstarszy zachowany nagrobek  na cmentarzu - z 1203 roku."




 

Początkowo status prawny Żydów wrocławskich był bardzo korzystny – pozostawali pod specjalną opieką księcia.

W 1267 r. sytuacja zmieniła się w wyniku postanowień synodu prowincjonalnego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego we Wrocławiu. Żydom ograniczono dotychczasowe swobody, wyznaczając specjalne strefy osiedleńcze (getta).                W każdym mieście mogło istnieć tylko jedno takie miejsce oraz tylko jedno miejsce zebrań religijnych (bożnica).

W latach 1273–1290 książęta wystawiali liczne dokumenty i przywileje, których celem była ochrona ludności żydowskiej. Po 1273 r.książę Henryk IV Probus wystawił dokument, na mocy którego wrocławscy Żydzi mieli zagwarantowane bezpieczeństwo osób i mienia, a także nienaruszalność cmentarzy. Przywilej ten został potwierdzony przez księcia Henryka V Grubego. 

Żydzi trudnili się handlem, lichwą (udzielaniem kredytów) i rzemiosłem. Wśród żydowskich rzemieślników można było spotkać rzeźników, piekarzy i kucharzy.  Na początku XIV w. we Wrocławiu było aż 12 żydowskich jatek.

W XIV stuleciu sytuacja Żydów uległa znacznemu pogorszeniu. W latach 1349 i 1360 w mieście doszło do pogromów ludności żydowskiej, po których Żydów wypędzano z Wrocławia. Przed pogromem w 1349 r. w mieście mieszkało 70 rodzin żydowskich, po pogromie zostało ich 5 lub 6. Wkrótce jednak Żydzi ponownie osiedlili się w mieście.

Średniowieczna dzielnica żydowska obejmowała obecne ulice: Uniwersytecką, św. Barbary, Nożowniczą, plac Uniwersytecki oraz północne części ulic Kuźniczej iWięziennej. Do XIX w. zachowały się nazwy ulic świadczące o ich pierwotnym charakterze – Judengasse i Rabbinergässel (zaułki: Żydowski i Rabinacki). Na terenie dzielnicy mieściły się także bożnice – we Wrocławiu pomimo postanowień synodu z 1267 r. działało ich kilka.

W 1453 r. do Wrocławia przybył franciszkanin i inkwizytor Jan Kapistrano. W wyniku jego kazań, w których oskarżał Żydów o różne formy świętokradztwa (bezczeszczenie hostii, porwanie i zabicie chrześcijańskiego dziecka), doszło do procesu, a następnie spalenia na obecnym pl. Solnym 41 Żydów. Pozostałym skonfiskowano mienie i wypędzono z miasta, dzieci do lat 7 ochrzczono i oddano na wychowanie chrześcijanom.

Po tych wydarzeniach nastąpił kres średniowiecznej gminy żydowskiej we Wrocławiu. Został on przypieczętowany     30 I 1455 r. nadaniem przez króla czeskiego Władysława Jagiellończyka prawa zakazującego Żydom stałego pobytu w mieście – ius Iudaeos non tolerandis.

Do połowy XVII w. w mieście nie było gminy żydowskiej, jednak Żydzi pojawiali się tu kilka razy do roku – podczas jarmarków, targów i świąt kościelnych. Pierwszym Żydem, który osiedlił się w 1657 r., po ponad 200 latach żydowskiej nieobecności, był Zachariasz Lazarus z Nachodu – dzierżawca mennicy.

Był on także założycielem nowożytnej gminy żydowskiej, a w jego domu utworzono pierwszą bożnicę.

W XVII w. Żydzi nie posiadali własnego cmentarza – zmarłych chowali w Brzegu Dolnym, Krotoszynie, a nawet w Białej, Lesznie i Głogowie.

W 1722 r. w mieście mieszkało już 775 Żydów – zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Jednak w 1738 r. na podstawie zarządzenia cesarza Karola VI wszystkim „nieuprzywilejowanym Żydom” nakazano opuścić Wrocław.

Źródła:

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBydzi

http://wroclaw.jewish.org.pl/gmina-i-centrum/historia-gminy/

http://atrakcje-wroclawia.pl.tl/%26%239658%3BDAWNY-BRESLAU.htm