WSPOMNIENIA BABCI MARIKI KLARMAN

Pragnę opowiedzieć o życiu mojej „przyszywanej” cioci, która doświadczyła trudnego i smutnego losu jako dziecko          w czasie holokaustu.

           Yvette Ewa Maria Syrota urodziła się 24.12.1931r. w Białymstoku w rodzinie żydowskiej. Ojciec Yvette Maurycy był lekarzem psychiatrą, matka – Eugenia ukończyła studia ekonomiczne. Dziadek Piotr Gorodiszcz prowadził Misję Barbikańską w Białymstoku, która powstała w 1886r. w Londynie. Jej celem było nawracanie Żydów na chrześcijaństwo i przyjmowanie do kościoła anglikańskiego. Misję finansowało Towarzystwo Krzewienia Chrześcijaństwa wśród Żydów. Rodzina Yvette była zacna i znana w Białymstoku.                                                                                  

            Moja prababcia Janina była Polką i katoliczką. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego w Lublinie zamieszkała ze swoją mamą w Warszawie i tam została wybrana przez rodziców Yvette na jej guwernantkę do Białegostoku. Wychowywała Yvette od piątego roku życia i uczyła w pierwszych latach szkoły. W czasie wojny było          to tajne nauczanie Yvette i jej dwóch koleżanek. Do wybuchu wojny Yvette żyła w dostatniej, bogatej rodzinie. Kiedy wybuchła wojna Yvette miała 8 lat i życie jej bardzo się zmieniło. Białystok, w którym mieszkała przeżył najazd dwóch wrogich państw. Najpierw wkroczyli Rosjanie, a później  Niemcy. Kiedy wojska rosyjskie zajęły Białystok, ojciec Yvette, dwie ciotki i wujek zostali aresztowani przez NKWD i zesłani do obozu pracy na Syberię. Po uwolnieniu wstąpili                do Armii Andersa i walcząc z polskim wojskiem dostali się do Włoch. Z Włoch ojciec wyjechał do Londynu. Dziadka         i wujka Yvette zamordowano w Rosji.

             Yvette została z matką, niepełnosprawną ciotką oraz moją prababcią w Białymstoku. Żyło im się wtedy bardzo biednie. Moja prababcia trochę uczyła, a potem dostała pracę w sklepie i utrzymywała dom. Yvette doznała w tym czasie trudnego i smutnego losu dziecka holokaustu. Pewnego dnia przyszło do domu kilku gestapowców i z groźnym, okrutnym krzykiem zabrali Yvette, jej matkę i ciotkę do getta. Prowadzili je pod lufami karabinów przez miasto.         Nie pomogło to, że przeszły na chrześcijaństwo.

            Yvette przeżyła koszmar życia w getcie. Była tam tylko dwa miesiące, ale mocno utkwiły jej w pamięci głód, zamieszanie, płacz matki i śmierć  wokół. W tym czasie moja prababcia usiłowała załatwić ich powrót na stronę aryjską. Drogą oficjalną nie udało się nic osiągnąć, dlatego o umówionej godzinie, dniu i momencie oraz w odpowiednim miejscu czekała aby odebrać Yvette. Po stronie getta, za wysokim murem matka Yvette czując, że widzi córkę ostatni raz, żegnała ją płacząc i przytulając. Znajomy, który to zorganizował powiedział „pozwól jej odejść”.                                 To było wzruszające.   

Yvette miała 10 lat i nie spodziewała się, że z matką żegna się na zawsze. Znajomy podsadził ją na wysokie ogrodzenie. Wdrapała się i skoczyła w ramiona mojej prababci. Od tej chwili musiała się bardzo ukrywać, aby nikt się nie dowiedział, że żyje i gdzie jest. Ukrywanie Żydów było zabronione pod karą śmierci. Byli ludzie, którzy donosili                  za pieniądze o ukrywaniu Żydów. Moja prababcia organizowała Yvette różne kryjówki, pod różnymi adresami                 i w różnych miejscach – np. za szafą i węglem, pod łóżkiem itp. Przemalowała jej włosy na blond. Yvette spała                   w ubraniu i nie wychodziła do toalety,tylko załatwiała swoje potrzeby fizjologiczne do wiadra. Ciągle żyła w strachu, gotowa do ucieczki. To ciągłe niebezpieczeństwo było okropne. Prababcia zerwała kontakty ze znajomymi, gdyż obawiała się ,że ktoś przyjdzie, zobaczy i wyda. W końcu załatwiła przez znajomego księdza miejsce u Sióstr M iłosierdzia w bardzo biednym sierocińcu w Supraślu. Yvette miała tam inne imię i nazwisko – zmarłej dziewczynki            – Józia Kloze. Tam ochrzczono ją w wierze katolickiej i przyjęła imię Maria. Przystąpiła też do I-ej Komunii św. Wszystkie dzieci tam ciężko pracowały w domu, ogrodzie i obejściu. Ciągle były głodne, bo brakowało jedzenia. Yvette  miała wyraźnie semickie rysy, dlatego siostry bały się, że ktoś może je wydać iż przechowują żydowskie dziecko. Dziewczynki też niekiedy zaczepiały ją dopytując, czy nie jest Żydówką. Niemcy w tym czasie sprawdzali wszystkie sierocińce pod kątem ukrywania Żydów. Gdy dzieci z sierocińca szły do kościoła, Yvette musiała iść w pewnej odległości za nimi, aby nikt nie domyślał się, że należy do tej grupy. Moja prababcia nie mogła ją odwiedzać, gdyż obawiała się,       że może ją ktoś zobaczyć i donieść. Od czasu do czasu przekazywała tylko listy. Zachorowała zresztą w tym czasie na tyfus i przebywała w szpitalu. Yvette bardzo tęskniła, płakała i czuła się okropnie osamotniona. W tym czasie dowiedziała się od sióstr, że jej mama i ciocia zostały wywiezione z getta transportem do Auschwitz. Tam zostały stracone w komorze gazowej. Nie wiedziała również co dzieje się z ojcem i moją prababcią. U sióstr była 1,5 roku. Kiedy w 1944 roku w sierpniu wojska rosyjskie wkroczyły do Polski, Yvette została odebrana od sióstr przez moją prababcię.

            Po wojnie w 1945r.prababcia z mężem i Yvette przyjechali do Wrocławia. Yvette, jako najmłodsza, po egzaminie została przyjęta do Liceum Ogólnokształcącego nr 1 przy ulicy Poniatowskiego.

           Ojciec odnalazł Yvette przez Czerwony Krzyż i wysłał po nią kuriera, który przeprowadził ją przez Austrię            do Włoch, a później do Londynu. Yvette ukończyła tam studia – psychologię i socjologię. Pracowała jako specjalista     do spraw rodzinnych. Badała wpływ rozwodów na rozwój i zachowanie dzieci. Pisała książki na ten temat.

            Yvette była w Polsce 8 lat temu. Poznałyśmy się i rozmawiałyśmy. Była na moim koncercie w Szkole Muzycznej.

           Napisała książkę w j. angielskim o swoich przeżyciach wojennych p.t. „Let Her, Go” – po polsku „Pozwól jej odejść”. Zadedykowała ją swojej zmarłej tragicznie matce. Mieszka w Londynie, w tej chwili ma 84 lata.

P.S.    Yvette dowiedziała się, że wszystkie dzieci, które były w getcie białostockim [ponad 2,5 tysiąca], zostały przez Niemców odebrane rodzicom, wywiezione i stracone. Uratowało się tylko kilkoro m.in. Yvette.

Autor: Marika Klarman