ŚREDNIOWIECZNY CMENTARZ ŻYDOWSKI

Najstarszy cmentarz żydowski istniał we Wrocławiu prawdopodobnie od końca XII lub początków  XIII wieku. Lokowany był przy drodze do osady walońskiej.

Pierwsze wzmianki o nekropolii pochodzą z lat 1315–1316, kiedy to zawarto między radą miejską             a gminą żydowską ugodę dotyczącą jego granic i warunków korzystania. Cmentarz na Przedmieściu Oławskim miał 280 kroków długości i 150 szerokości, znajdował się przy fosie miejskiej, pomiędzy obecnymi ul. Traugutta, Krasińskiego i pl. Wróblewskiego. Zajmował powierzchnię ok. pięciu morgów.

W 1345 r. król czeski Jan Luksemburski zezwolił radzie miejskiej na wykorzystanie macew                       z cmentarza do wzmocnienia murów obronnych oraz do użycia przy budowie ratusza. Kirkut został zdewastowany, ale nadal służył Żydom. Po pogromie z 1349 r. stał się własnością królewską.

Nekropolia została ostatecznie zamknięta po wygnaniu Żydów z Wrocławia w 1453 roku.

W późniejszym okresie odnaleziono łącznie 22 macewy pochodzące z tego cmentarza, ale większość            z nich uległa zniszczeniu.

Przed II wojną światową w murze cmentarza przy ul. Ślężnej umieszczono pięć średniowiecznych płyt nagrobkowych z lat 1203–1345.

Źródła:

http://www.sztetl.org.pl/pl/article/wroclaw/12,cmentarze/4935,sredniowieczny-cmentarz-zydowski-we-wroclawiu/

Włodarczyk T., Wrocław, [w:] Borkowski M., Kirmiel A., Włodarczyk T., Śladami Żydów. Dolny Śląsk, Opolszczyzna, Ziemia Lubuska, Warszawa 2008, s. 55.

CMENTARZ ŻYDOWSKI WE WROCŁAWIU (UL. GWARNA)

Drugi cmentarz żydowski we Wrocławiu został utworzony w 1761 r. na Przedmieściu Świdnickim przy Claassenstraße (obecnie ul. Gwarna 13–17), w pobliżu obecnego Dworca Głównego, na terenie zakupionym od Jana Antoniego Langego za kwotę 2 tys. talarów. 

W latach 1776 i 1807 cmentarz został powiększony, w 1808 r. otoczono go murem, a w 1832 r. na jego terenie wybudowano dom przedpogrzebowy. Jego powierzchnia wynosiła wówczas 1,9 ha. Cmentarza „strzegł” kamień z wyrytą przestrogą: „Kto to miejsce spokoju naruszy, będzie toporem uderzony, topór rękę mu utnie, jeżeli grób zbezcześci”. 

Ostatni pochówek na nim miał miejsce w 1856 r., następnie cmentarz zamknięto.

W 1908 r. teren nekropolii został podzielony przez ul. Dworcową na część wschodnią i zachodnią.

W 1947 r. cmentarz zamknięto, a następniew 1951 roku całkowicie go zlikwidowano.

Obecnie brak jakichkolwiek śladów po jego istnieniu.

Jedyna zachowana macewa, pochodząca z listopada 1855 r., znajduje się na ścianie kościoła św. Maurycego we Wrocławiu. W inskrypcji czytamy :

"Tu spoczywa człowiek sprawiedliwy, bardzo pobożny KALONIMUS syn pana CWIZAKS. Zmarł w niedzielę pierwszego kislew, pochowany jest w drugim dniu tego miesiąca czterysta dwieście dziewięć i siedem według skróconej rachuby".

Na cmentarzu zostało pochowanych wielu wybitnych członków wrocławskiej społeczności żydowskiej. Znajdowały się na nim nagrobki m.in. rabinów Isaaca Berlinera i Josefa Jonasa Fränckla oraz twórców Fundacji Fränckla: Jonasa i Dawida Fräncklów. Ogółem znajdowało się na nim ponad 3 tys. macew, z których tylko kilkadziesiąt przetrwało do końca II wojny światowej.

Źródła:

http://www.sztetl.org.pl/pl/article/wroclaw/12,cmentarze/5316,cmentarz-zydowski-we-wroclawiu-ul-gwarna-/

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jewish_tombstone_of_Kalonimus_1855_Wroc%C5%82aw.jpg

http://www.kirkuty.xip.pl/wroclawgwarna.htm