Projekt Gimnazjum nr 13 im.Unii Europejskiej
"Śladami wrocławskich Żydów"
Żydowskie Seminarium Teologiczne Fundacji Fränkla (Jüdisch-Theologisches Seminar. Fränkelsche Stiftung)
Pierwszy w Europie Środkowej nowoczesny zakład kształcący rabinów i nauczycieli, założony w 1854 we Wrocławiu.
Inicjatorem powstania Seminarium był Abraham Geiger, a fundatorem Joseph Jonas Fränkel. Pierwszym dyrektorem został Zacharias Frankel. Wydział rabinacki działał od 10 sierpnia 1854 do1938 a nauka na nim trwała 7 lat. Wydział nauczycielski istniał od 30 października 1856 do 1867a nauka na nim trwała lat 3.Seminarium zamknięto w 1938 wskutek prześladowań hitlerowskich, w szczególności Nocy Kryształowej w listopadzie 1938. W 84-letniej historii Seminarium ukończyło 723 absolwentów, w tym 300 zza granicy.
Miało ono bardzo nowowczesny charakter, zajęcia prowadzono w duchu emancypacji, zdolnej nadążyć z potrzebą asymilacji młodego pokolenia z Niemacami.
W artykule "Zydowskie Seminarium Teaoligiczne we Wrocławiu" zamieszczone w jednym z numerów "Chidusza" Katarzyna Andersz pisze:
"Do 1870 r., czyli do momentu otwarcia berlińskiego seminarium, w którym wykładał Abraham Geiger, Żydowskie Seminarium Teologiczne we Wrocławiu było jedynym miejscem w Niemczech, gdzie przyszli rabini mogli zdobyć wyższe wykształcenie, przygotowujące ich do wykonywania zawodu. To zaledwie 16 lat przewagi i pierwszeństwa, ale jak pisze Andreas Br?mer, wicedyrektor hamburskiego Instytutu Historii Żydów Niemieckich, to „nie berlińskie, ale wrocławskie seminarium przez wiele dekad wyznaczało kierunek studiów talmudycznych w Niemczech”. Przodowało pod względem słuchaczy i docentów, którzy zdobyli uznanie jako naukowcy i badacze.
Pod koniec 1861 r. mury seminarium opuścili pierwsi absolwenci.
W sumie instytucja przez 84 lata istnienia wykształciła 249 rabinów, wśród nich warto wymienić tak znane nazwiska, jak chociażby Leo Baeck, jeden z czołowych twórców judaizmu liberalnego, czy Israel Lewy, uznawany za jednego z największych talmudystów w czasach współczesnych."
W seminarium znajdowały się bogate (400 rękopisów i 18 tysięcy książek na przełomie wieków) i niezwykle cenne zbiory seminaryjnej biblioteki, posiadającej na początku XX wieku największy zbiór żydowskich publikacji na terenie Niemiec - pozycje ofiarowane przez Zachariasza Frankela – dyrektora seminarium, nauczycieli, wrocławskich rabinów, a przede wszystkim judaika, cenne manuskrypty z kolekcji bibliofila L.V. Saravala, po które do Triestu pojechał sam Heinrich Graetz. Podczas Nocy Kryształowej zbiory uległy rozproszeniu, po wojnie ocalała część woluminów znalazła się w bibliotekach w Moskwie i Pradze. Dziesięć lat temu Gminie Żydowskiej we Wrocławiu udało się odzyskać niewielki – choć bardzo znaczący – odsetek oryginalnej kolekcji, obecnie przechowywany w dziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki UWr.
Budynek seminarium rozebrano w latach pięćdziesiątych ze względu na zły stan techniczny.
Abraham Geiger
(ur. 24 maja 1810 we Frankfurcie, zm. 23 października 1874 w Berlinie) – niemiecki rabin. Jeden z twórców judaizmu reformowanego.
Studiował w Heidelbergu i Bonn. Od 1832 roku pełnił funkcję rabina w synagodze wWiesbaden, gdzie podejmował pierwsze działania reformatorskie. W latach 1840-1863 rabin we Wrocławiu. Po rozłamie gminy wrocławskiej w latach 40. XIX na dwie grupy kultowe jej pierwszy rabin liberalny. Inicjator powstania istniejącego od 1854 Żydowskiego Seminarium Teologicznego. Od 1863 roku był rabinem gminy reformowanej we Frankfurcie nad Menem. W latach 1872-1877 kierował Wyższą Szkołą Nauk Judaizmu w Berlinie.
Zacharias Frankel (1801-1875) – rabin żydowski i uczony, umiarkowany reformator judaizmu.
Zerwał ze skrzydłem reformatorskim nie zgadzając się z sugestią, żeby język hebrajskiprzestał być językiem modlitwy. Jako jeden z pierwszych utrzymywał, że to historia, a nie wyznanie religijne, ukształtowała Żydów w wyjątkowy naród i że powinni pozostać odmienni. Był atakowany przez reformatorów za przywiązanie do Talmudu. Pierwszy dyrektor powstałego w 1854 Żydowskiego Seminarium Teologicznego we Wrocławiu.
PUNKT SPISANEGO W LUTYM 1854 R. STATUTU ŻYDOWSKIEGO SEMINARIUM TEOLOGICZNEGO FUNDACJI FRÄNCKLA WE WROCŁAWIU MÓWI, ŻE NA JEGO DYREKTORA „MOŻE BYĆ POWOŁANY TYLKO RABIN UCZONY, POWSZECHNIE CENIONY ZA GŁĘBOKĄ ZNAJOMOŚĆ TEOLOGII ŻYDOWSKIEJ” ORAZ Z „OGÓLNYM NAUKOWYM WYKSZTAŁCENIEM, KTÓRY DZIĘKI SWOJEJ RELIGIJNOŚCI CIESZY SIĘ POWSZECHNYM ZAUFANIEM”. PRECYZUJE RÓWNIEŻ, ŻE WYBORU DYREKTORA DOKONUJE RADA KURATORÓW, KONSULTUJĄC SIĘ PRZY TYM Z RABINAMI Z TRZECH „NAJBARDZIEJ POWAŻANYCH GMIN IZRAELICKICH NIEMIEC”.
Statut seminarium stanowił:
„według wyraźnej woli fundatora, seminarium powinno być matecznikiem dla rabinów i nauczycieli religii, którzy swój zawód mają budować na gruncie pozytywnego i historycznego żydostwa. To stanowisko jest decydujące dla nauczania i sposobu życia żydowskiego nauczyciela w seminarium”.
Zapis ten w zasadzie jednoznacznie wskazywał, że dyrektorem może zostać tylko ktoś taki, jak Zachariasz Frankel, intelektualny prekursor nurtu nazywanego pozytywno-historycznym judaizmem, który wywarł ogromny wpływ na kształtowanie się konserwatywnego odłamu judaizmu
Prof. dr Marcus Brann (1849-1920). Urodził się w Rawiczu. Zanim został wykładowcą seminarium, był dyrektorem sierocińca w Berlinie i w latach 1885-1891 rabinem w Pszczynie. Najlepszy znawca historii Żydów we Wrocławiu i na Śląsku, autor szeregu opracowań. W Seminarium sprawował opiekę nad zbiorami bibliotecznymi. Był również zastępcą rabina przy Nowej Synagodze podczas urzędowania Manuela Joëla.
Po prawej : Inskrypcja nagrobna Marcusa Brann (1849-1920) i Emmy Brann z domu Fränkel (1852-1925).
